ตีรทสฺสิสกุณุปมา

[497] ‘‘เอวํ วุตฺเต, อหํ, เกวฏฺฏ, ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจํ – ‘ภูตปุพฺพํ, ภิกฺขุ, สามุทฺทิกา วาณิชา ตีรทสฺสิํ สกุณํ คเหตฺวา นาวาย สมุทฺทํ อชฺโฌคาหนฺติฯ เต อตีรทกฺขินิยา นาวาย ตีรทสฺสิํ สกุณํ มุญฺจนฺติฯ โส คจฺฉเตว ปุรตฺถิมํ ทิสํ, คจฺฉติ ทกฺขิณํ ทิสํ, คจฺฉติ ปจฺฉิมํ ทิสํ, คจฺฉติ อุตฺตรํ ทิสํ, คจฺฉติ อุทฺธํ ทิสํ, คจฺฉติ อนุทิสํฯ สเจ โส สมนฺตา ตีรํ ปสฺสติ, ตถาคตโกว [ตถาปกฺกนฺโตว (สฺยา.)] โหติฯ สเจ ปน โส สมนฺตา ตีรํ น ปสฺสติ, ตเมว นาวํ ปจฺจาคจฺฉติฯ เอวเมว โข ตฺวํ, ภิกฺขุ, ยโต ยาว พฺรหฺมโลกา ปริเยสมาโน อิมสฺส ปญฺหสฺส เวยฺยากรณํ นาชฺฌคา, อถ มมญฺเญว สนฺติเก ปจฺจาคโตฯ น โข เอโส, ภิกฺขุ, ปญฺโห เอวํ ปุจฺฉิตพฺโพ – ‘กตฺถ นุ โข, ภนฺเต, อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, เสยฺยถิทํ – ปถวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตู’ติ?

[498] ‘‘เอวญฺจ โข เอโส, ภิกฺขุ, ปญฺโห ปุจฺฉิตพฺโพ –

‘กตฺถ อาโป จ ปถวี, เตโช วาโย น คาธติ;

กตฺถ ทีฆญฺจ รสฺสญฺจ, อณุํ ถูลํ สุภาสุภํ;

กตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ, อเสสํ อุปรุชฺฌตี’ติฯ

[499] ‘‘ตตฺร เวยฺยากรณํ ภวติ –

‘วิญฺญาณํ อนิทสฺสนํ, อนนฺตํ สพฺพโตปภํ;

เอตฺถ อาโป จ ปถวี, เตโช วาโย น คาธติฯ

เอตฺถ ทีฆญฺจ รสฺสญฺจ, อณุํ ถูลํ สุภาสุภํ;

เอตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ, อเสสํ อุปรุชฺฌติ;

วิญฺญาณสฺส นิโรเธน, เอตฺเถตํ อุปรุชฺฌตี’ติฯ

[500] อิทมโวจ ภควาฯ อตฺตมโน เกวฏฺโฏ คหปติปุตฺโต ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทีติฯ

เกวฏฺฏสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ เอกาทสมํฯ